Là một trong những gương mặt cà phê Specialty máu mặt trong làng cà phê thế giới, cà phê Ethiopia gần như là loại cà phê chủ lực trong Menu của rất nhiều các quán cà phê nổi tiếng trên thế giới như Starbucks, Blue Bottle, Intelligentsia Coffee & Tea,…
Thế nhưng tại sao cà phê của người Ethiopia lại có được vị thế như thế ? Tạo sao nhiều người mê đắm hương vị của cà phê Ethiopia đến như thế ?
Hãy cùng Visty tìm hiểu những điểm đặc biệt nhất của của cà phê nơi đây nhé.
Theo những gì được ghi lại trong sách vở, những cây cà phê Arabica được tìm thấy lần đầu tiên tại Ethiopia, bởi một người chăn dê tên là Kaldi. Và câu chuyện đó lạ kỳ vô cùng.
Ảnh được thiết kế bởi Thomas Putman
Ngày xửa, ngày xưa ở một ngôi làng nhỏ tại đất nước Ethiopia xa xôi, có một cậu bé chăn dê tên là Kaldi, nhờ những chú dê của mình, cậu đã có một trải nghiệm kỳ lạ cùng đàn dê khi tiếp xúc với thứ quả mang tên cà phê.
Chuyện kể lại rằng, Kaldi trong một lần đi chăn dê chán đời liền mang sáo ra thổi cho vui. Câu say sưa thổi đến mức mà lúc ngoảnh mặt lên thì chẳng thấy con dê nào cả.
Kaldi giật mình sợ hãi, dáo dác chạy đi tìm đàn dê.
Vừa đi, Kaldi vừa khóc, đàn dê là nguồn sống của cả nhà, mất là chết. Thế mà đúng lúc cậu tuyệt vọng nhất thì đàn dê xuất hiện như từ hư không trước mắt cậu.
Kaldi vừa vui, nhưng cũng vừa sợ, bởi khi ấy cậu thấy một hiện tượng rất lạ, mắt thấy tai nghe chứ không phải chiêm bao.
Cả đàn dê đang nhảy nhót trước mặt cậu rất là High !!
Ngồi quan sát từ xa, cậu phát hiện ra rằng, đàn dê bị như vậy là do vừa ăn phải một thứ quả chín đỏ gì đó rất kỳ lạ.
Thấy dê ăn được, cậu cũng thử ăn theo. Và gần như ngay lập tức, Kaldi “đu đi đưa đi” hưng phấn cực độ, cậu thổi sáo và cùng hòa mình vào vũ điệu của đàn dê. Phải đến một lúc lâu sau cậu mới bình thường trở lại được.
Kaldi nhanh chóng dắt đàn dê về nhà và mang ngay thứ quả kỳ lạ đó đến cho các vị tu sĩ để khoe. Và từ đó cứ thế, cứ thế, tiếng lành đồn xa về thứ quả diệu kỳ. Quả cà phê từ đây bắt đầu một chuyến hành trình đi khắp thế giới của mình.
Đó là câu chuyện về nguồn gốc của cà phê Ethiopia nói riêng và cà phê thế giới nói chung. Nhưng câu hỏi đặt ra là:
Ethiopia có điều gì đặc biệt khiến cây cà phê xuất hiện ở nơi đây chứ không phải nơi khác ?
Bạn có biết không, chẳng phải nơi nào trên thế giới cũng trồng được cà phê đâu. Cà phê chỉ có thể trồng và phát triển tốt ở những nơi có thời tiết mát mẻ quanh năm, lượng mưa dồi dào và nắng không quá gắt.
Những vùng đất có điều kiện như vậy thường nằm xung quanh hoặc bên dưới vành đai xích đạo bao gồm Trung Mỹ, Châu Phi, Trung Á và Đông Nam Á, hình thành lên một vành đai cà phê gọi là ‘The Bean Belt’. Trong vành đai này, có hơn 75 quốc gia đạt điều kiện để trồng cà phê và Ethiopia là một trong số đó.
Vùng màu đậm hơn chính là vành đai cà phê đó các bạn à !
Thế nhưng trồng được cà phê là một chuyện, có được những loại cà phê với chất lượng cao lại là chuyện khác. Với những cây cà phê Arabica, độ cao vùng trồng là một nhân tố then chốt quyết định đến hương vị cà phê. Ở trên cao, nhiệt độ và áp suất thấp hơn khiến cây cà phê lớn chậm hơn, có thể tích được lượng đường và chất dinh dưỡng nhiều hơn cho quả. Chính những điều này có thể khiến cho hương vị của cây cà phê trở nên khác biệt hơn hẳn.
Độ cao thông thường của những cây cà phê Arabica là từ 600 – 2200m so với mặt nước biển. Và bạn biết không, độ cao trung bình của Ethiopia là từ 1290m – 3000m so với mặt nước biển.
Bùm, bài toán phía trên đã được giải một phần rồi đó. Nhưng thế vẫn chưa đủ, để tạo nên sự nổi tiếng về hương vị như thế thì cũng phải kể đến điểm đặc biệt nội tại của các giống cà phê từ Ethiopia nữa cơ.
Bạn có thể bắt gặp cái tên Heirloom trên bao bì của rất nhiều gói cà phê Ethiopia khác nha, dù chúng đến từ vùng trồng nào đi chăng nữa. Cái tên này xuất hiện nhiều đến mức có thể khiến bạn lầm tưởng rằng Ethiopia chỉ trồng có duy nhất một giống cây cà phê này thôi. Nhưng không phải vậy đâu! Theo tính toán sơ bộ, có từ 6 tới 10 nghìn giống cà phê ở Ethiopia cơ. Vâng, bạn không có nghe nhầm đâu, 6.000 – 10.000 giống cà phê đó. Rất nhiều người mua đã cố gắng phân loại các giống cà phê đến từ Ethiopia bằng hình dạng, kích thước của hạt. Thậm chí, với khoa học phát triển, họ còn xét nghiệm cả ADN để phân loại giống cây. Nhưng đến cả các nhà khoa học cũng vẫn bó tay bởi… quá nhiều giống.
Quả cà phê từ Ethiopia và các quả cà phê từ các giống khắp nhau trên thế giới.
Và sự sáng tạo nảy mầm từ chính việc phân loại khó khăn (chắc có thể cũng từ việc lười nữa, hehe). Người Ethiopia đã nghĩ ra một cái tên để đặt cho tất cả các giống cà phê của họ, cái tên đó là “Heirloom” – nghĩa là “Vật gia truyền”. Heirloom là một sự khẳng định với toàn thế giới rằng hạt cà phê là báu vật được người Ethiopia gìn giữ và truyền từ đời này qua đời khác. Hạt cà phê đến từ Ethiopia ngày nay là Con Cháu của những hạt Cà phê xuất hiện đầu tiên trên thế giới!
Vậy đó, từ giờ khi cầm trên tay gói cà phê Ethiopia với tên giống Heirloom thì bạn có thể hiểu rằng, những hạt cà phê trong đó là hậu duệ của những cây cà phê đầu tiên và lâu đời bậc nhất!
Và cuối cùng đây mới là điều quan trọng nhất khiến cà phê Ethiopia có thể vang danh khắp mọi nơi.
“Cà phê vùng này thực sự độc nhất trên nhiều phương diện. ” Theo James Hoffman – Tác giá The World Atlas Of Coffee (Cuốn sách cà phê bán chạy nhất thế giới)
Cà phê Ethiopia là những loại cà phê bạn nhất định phải thử khi tìm hiểu về cà phê. Đây luôn là một trong những loại cà phê khó nắm bắt nhất trên thế giới do sự phức tạp của nó !
- Nó có thể là một chén cà phê hương trà hoa bí ẩn, tinh tế có thể đánh thức bất cứ ai.
- Nó có thể là bật lên được những hương thơm ngọt ngào của các loài hoa và hương cam quýt mạnh mẽ. Có thể kể đến là những hương hoa như hoa nhài, hoa hồng, hoa cam bergamot.
- Đã thế, có những loại cà phê Ethiopia có thể khiến bạn không nhận ra là mình đang uống cà phê, khi mà nó có hương thơm của trà rất nhẹ, mà chẳng nghĩ nó là cà phê, độ chua sáng nổi bật kết hợp với vị ngọt ngào mật ong, và gần như không có một chút gì của vị đắng.
Những loại cà phê từ Ethiopia đem đến cảm giác cứ như là những ly nước hoa quả với đủ loại cam chanh hoặc hương vị đậm đà của rượu vang từ các loại quả mọng. Thực sự là uống một lần là nhớ cả đời luôn đó.
Ethiopia là đất mẹ của cây cà phê Arabica. Nếu bạn là một người yêu cà phê đang muốn tìm kiếm những hương vị cà phê độc đáo, lạ kỳ hiếm nơi có được.
Hãy thử tìm hiểu và thưởng thức hương vị cà phê từ 4 vùng trồng cà phê nổi tiếng nhất Ethiopia này nhé.
Bạn nên uống thử cà phê Yirgacheffe để có một trải nghiệm cốc cà phê với hương vị hoa quả độc nhất.
Hương vị cà phê Yirgacheffe có hương hoa đặc trưng của cà phê Ethiopia như bao loại cà phê khác. Tuy nhiên, các nhóm vị chua hoa quả nơi đây được đánh giá là phong phú và đa dạng hơn hẳn các loại cà phê Ethiopia khác. Và với mỗi cách chế biến khác nhau, cà phê Yirgacheffe lại có một kiểu hương vị khác nhau:
- Cách chế biến phổ biến hàng đầu ở Yirgacheffe là chế biến ướt. Với cách chế biến này cốc cà phê của bạn có thể được những vị chua sáng bừng của cam chanh, đào mọng cùng hương hoa trắng đặc trưng.
- Cà phê Yirgecheffe được chế biến khô hoặc được chế biến yếm khí tuy ít nhưng vẫn có. Các loại cà phê Yirgacheffe chế biến kiểu này thường sẽ có những nhóm hương vị độc lạ hơn như rượu vang, Cherry, Cacao,… Hiện tại, Visty thấy làn sóng các loại cà phê Yirgacheffe chế biến khô hoặc yếm khí đang có xu hướng phát triển mạnh hơn. Có thể, năm nay hoặc năm sau bạn sẽ có thể gặp các loại cà phê này nhiều hơn.
Xem thêm bài viết các phương pháp Chế biến cà phê là gì ở đây
“Cà phê vùng này thực sự độc nhất trên nhiều phương diện. ”
Theo James Hoffman – Tác giá The World Atlas Of Coffee (Cuốn sách cà phê bán chạy nhất thế giới)
Một vài điều đặc biệt về vùng trồng này:
- Yirgacheffee thực tế chỉ là một quận nhỏ (Woreda) nằm trong vùng Gedeo (Gedeo Zone) tại Ethiopia. Và sàn giao dịch thương mại Ethiopia (ECX) phân loại cà phê đến từ vùng Gedeo với cái tên cà phê Yirgacheffe. Và như Visty thấy, tên và định danh của các vùng trồng cà phê tại Ethiopia khá là phức tạp. Phần kiến thức này có lẽ cần một bài viết chuyên sâu hơn. Do đó, trong phạm vi bài viết này, chúng tôi xin được tập trung vào vùng đất và hương vị của cà phê Yirgacheffe trước.
- Visty may mắn đã từng sở hữu cà phê từ 4 quận lớn của Yirgacheffe là Kochere, Wenago, Yirgacheffe, Gedeb. Và thời điểm hiện tại, Visty vẫn cố gắng giữ trong menu của mình một loại cà phê chế biến ướt đặc trưng từ quận Yirgacheffe để anh chị em có thể trải nghiệm
- Các nhà máy chế biến cà phê tập trung (Washing Station) là một hình ảnh nổi bật tại vùng Yirgacheffe này. Các nhà máy là nơi có đủ máy móc, công cụ và kỹ thuật để hỗ trợ chế biến cà phê một cách tốt nhất. Bởi vậy, người canh tác cà phê trong vùng sẽ thu hái và tập trung quả cà phê của mình về nơi đây để chế biến. Kỹ thuật chế biến của mỗi nhà máy sẽ đem đến tiềm năng hương vị khác nhau. Visty cũng may mắn sở hữu được một mẫu cà phê từ nhà máy chế biến Aricha, một nhà máy nổi tiếng hàng đầu khu vực này. Mẫu cà phê Aricha khi xuất hiện lần đầu năm 2021 cũng nhanh chóng trở thành Best Seller năm 2021.
- Một yếu tố chính giúp cà phê Yirgacheffe có hương vị độc đáo là: Độ cao vùng trồng. Yirgacheffee có độ cao vùng trồng tới hơn 2000m. Ở độ cao này, cây cà phê cây cà phê cần phải hoạt động, phát triển nhiều hơn để sinh trái. Thời gian quả cả phê chín vì thế cùng lâu hơn bình thường. Nhưng chính vì vậy mà quả cà phê có thời gian hấp thụ nhiều chất dinh dưỡng và phát triển hương vị hơn.
Sidamo là vùng trồng cà phê quá rộng lớn và nhiều thứ chưa biết để bạn chinh phục và trải nghiệm.
Vùng Sidamo còn là một vùng trồng cà phê lớn bậc nhất Ethiopia với rất nhiều loại cà phê khác biệt. Các loại cà phê từ Sidamo có dải hương vị vô cùng phong phú và độc đáo, mỗi một nơi trồng lại có một đặc điểm hương vị riêng. Dải hương vị cà phê Sidamo vẫn nổi bật với hương hoa trắng cùng vị chua sáng đặc trưng. Tuy nhiên, cà phê nơi đây có thêm nhiều những vị ngọt ngào của mật ong và quả mọng hay các loại hạt để cân bằng với vị chua.
Thực sự, để trải nghiệm được hết các loại cà phê từ Sidamo chắc phải mất một thời gian dài. Hiện tại, bộ sưu tập cà phê từ Sidamo của Visty mới chỉ dừng lại ở khu vực phía Tây như ở các quận Nensebo, Chire. Nếu bạn đã từng được thử nhiều loại cà phê từ các quận khác của Sidamo, hãy chia sẻ trải nghiệm đó với Visty nhé.
Một vài điều đặc biệt về vùng trồng này:
- Vùng Sidamo (cùng với Harrar và Yirgacheffe) là một trong ba vùng cà phê đã đăng ký chỉ dẫn địa lý ở Ethiopia. Nơi đây là một trong những vùng đất trù phú nhất Ethiopia và vô cùng lý tưởng để trồng cà phê. Vùng Sidamo bao phủ một khu vực rộng lớn trải rộng qua các cao nguyên màu mỡ.
- Vùng Sidamo được tạo thành từ hơn 20 quận khác nhau. Các quận này có độ cao phân bố vô cùng khác biệt. Điều này tạo nên các tiểu vùng khí hậu khác nhau giữa các quận.
-
Có rất nhiều loại cà phê Sidamo xuất hiện trên thị trường với nhiều cấp bậc khác nhau. Các loại cà phê Sidamo được phân loại G1 là một trong những nhóm cà phê tốt nhất (Các thứ bậc khác giảm dần về chất lượng là G2, G3, G4). Như Visty thấy, một số quán cà phê cũng đã bắt đầu dùng thử một số mẫu Ethiopia G2 hoặc G4 để làm nền cho các món Espresso Base như Americano, Latte… Trải nghiệm uống các món cà phê ấy được nâng cấp lên hẳn, có thêm nhiều hương vị hoa quả hơn hẳn. Còn các loại Sidamo G1 thì phần lớn vẫn được đưa tới khách hàng dưới dạng cà phê rang sáng dùng cho các cách pha Pour Over.
Guji là một ngôi sao đã lấy lại vị thế trong làng cà phê Ethiopia những năm qua mà bạn nên thử.
Năm 2022 là một năm mà cà phê Guji lan tỏa mạnh mẽ ở Việt Nam qua một số mẫu cà phê từ Uraga, Hambela hay Shakiso. Những mẫu cà phê này làm mưa làm gió suốt một thời gian dài từ Bắc vào Nam với hương vị đặc biệt. Năm ấy, Visty cũng có một mẫu cà phê từ quận Uraga vô cùng ấn tượng với nhóm hương vị trà Olong.
Cà phê Guji thực sự có những hương vị khác biệt và đặc trưng với cà phê Yirgacheffe và Sidamo. Nhìn chung, cà phê Guji có những nhóm hương vị thuộc nhóm cam chanh vô cùng nổi bật. Tùy vào cách chế biến ướt hay khô mà những vị chua này đi từ cảm giác dịu nhẹ cuối họng cho đến những vị chua tê tái sáng bừng đầu óc. Đi cùng với đó là một bữa tiệc quả mọng ngọt ở cuối họng.
Một vài điều đặc biệt về vùng trồng này:
- Trong quá khứ, cà phê từ Guji và từ Yirgacheffe từng được gọi chung bằng cái tên “Cà phê Sidamo”. Tuy nhiên, kể từ năm 2002, cà phê từ Guji (cũng như từ Yirgacheffe) đã được gọi bằng tên riêng của mình.
-
Guji may mắn nhiều khu vực đất trồng có thể canh tác cà phê. Nơi đây cũng được coi là nơi những người Ethiopia cổ đại đầu tiên đến định cư. Bởi vậy việc canh tác cà phê đã diễn ra từ rất sớm. Thế nhưng nơi đây cũng lại là một khu vực giàu khoáng sản của Ethiopia. Tại Guji bạn có thể tìm thấy vàng, đá quý và các loại khoáng sản quý giá khác. Do đó, đây là một trong những lý do khiến cà phê từng không được coi trọng, tiềm năng cà phê của khu vực này chỉ mới được đẩy mạnh thời gian gần đây.
Cà phê Limu phần nhiều vẫn là một ẩn số hương vị
Limu là vùng trồng cà phê ít được biết đến hơn so với bộ 3 vùng trồng phía trên. Có lẽ Limu là vùng trồng mà Visty nói riêng và anh em nói chung hiện có không nhiều trải nghiệm. Năm 2022, Visty có cơ hội trải nghiệm một mẫu cà phê đặc biệt từ vùng Gera tại Limu. Mẫu này đặc biệt ở điểm nó là mẫu cà phê Gera nằm trong top 18 cuộc thi Ethiopia Cup of Excellence. Phần hương hoa và vị ngọt kéo dài cực lâu là thứ khiến Visty ấn tượng ở mẫu cà phê này. Bởi vậy, năm 2023, Visty hi vọng sẽ tìm kiếm thêm một số mẫu mới từ vùng Limu để cùng trải nghiệm với anh em yêu cà.
Ngoài ra, theo như đánh giá từ một số nhà cung cấp cà phê lớn, hương vị cà phê Limu nổi bật với vị chua nhẹ và dễ chịu. Điều này tạo nên sự khác biệt khá lớn với các vùng trồng khác tại Ethiopia. Cà phê Limu cũng được chú ý bởi các nhóm hương vị men rượu hay một số nhóm gia vị như ớt xanh, tiêu…cùng hương hoa tươi sáng độc đáo.
Bạn có thể thử một mẫu cà phê từ vùng Lima: Cà phê Ethiopia Gera ở đây
Một vài điều đặc biệt về vùng trồng này:
- Năm 2021, rất nhiều loại cà phê từ vùng Limu đã được giải cao trong cuộc thi Cup of Excellence.
-
Vùng Limu không phải là một khu vực địa lý chính thức ở Ethiopia, trên thực tế thì nơi đây là vùng Jimma. Cái tên Limu được đặt đặt ra để chỉ chung cho các loại cà phê đến từ Jimma và một vùng nhỏ khác bên cạnh là Illubabor.
Và giờ thì còn chần chừ gì nữa, bạn hãy Visty cùng đắm chìm vào thế giới cà phê Ethiopia đầy hương hoa và sắc màu thôi nào !
Nguồn tham khảo
Các hình ảnh Inforgraphic và thông tin về vùng trồng đến từ nhà cung cấp cà phê nổi tiếng thế giới Trabocca.com. Chúng tôi vô cùng cảm ơn những ấn phẩm và tài nguyên quý giá mà Traboca đã làm ra để phát triển thế giới cà phê này.
https://coffeehunter.com/our-origins/ethiopia/
https://www.trabocca.com/coffee-knowledge/origin/the-yirgacheffe-zone-map/